بررسی سیر تطور مدح در قصائد فارسی تا پایان قرن هشتم

در این پژوهش مضامین و موضوعات فرعی قصائد منتخب مدحی ده شاعر مدیحه سرای نامی آغاز شعر فارسی تا پایان قرن هشتم (رودکی، فرخی، عنصری، منوچهری، معزی، سنائی، انوری، کمال الدین اسمیل، سعدی و سلمان)، بررسی شده است. پس از دسته بندی مضامین و تشخیص موضوعات فرعی، تحول این موضوعات فرعی و مضامین بر اساس رویکرد تحلیل محتوا در دو سطح تحلیل محتوایی و تحلیل بسامدی انجام شد. تحلیل مستقل هر یک از این موضوعات فرعی، ذیل دو عنوان تحلیل محتوایی و تحلیل بسامدی این امکان را برای خواننده فراهم کرده که فارغ از کلی گویی های رایج در باب مدح، نگاه دقیقی به جزئیات و ظرائف تحولات موضوع مدح داشته باشد؛ این جزئیات که به ندرت مورد توجه قرار می گیرند، پس از قرار گرفتن در کنار یکدیگر، بیان گر واقعیت زمانه و اوضاع جامعه هستند: قدرت حاکمان به مرور رو به افول نهاده است. شادی، رفاه، رونق اقتصادی و امنیتی که در جامعه رودکی، فرخی، عنصری و منوچهری وجود داشته، در دوره های بعد، از جامعه رخت بر می بندد. ممدوحان به مرور به ادب و فرهنگ بی توجه می شوند. قدرت حاکمان به بخت و اقبال نسبت داده می شود نه به لیاقت و کیاست ایشان. در دوره انوری شاعران اندک اندک جسورتر می شوند، لحن و نوع رابطه ایشان با ممدوحان تغییر می کند و ممدوحان خود را پند می دهند. کشور بی سامان و ضعیف می شود.